Tym razem chcę zaproponować nie super wypasiony dodatek, na który trzeba wydać krocie ale darmowy samolocik dostępny za zupełną darmochę na www.avsim.com. Rzecz będzie o De Havilland DH-104 Dove autorstwa zespołu, któremu przewodził Derek Palmer. Ale najpierw kilka słów historii...
DH -104 Dove
Historia samolotu DH-104 Dove (Gołąb) był powojennym następcą D.H.89 Dragon Rapide. Na początku 1944 roku R.E. Bishop z grupą inżynierów przygotował pierwsze projekty a już 25 września 1945 prototyp wykonał swój dziewiczy lot. Upłynęło jeszcze kilka miesięcy koniecznych dla dokonania niezbędnych zmian konstrukcyjnych zanim samolot skierowano do produkcji. Niezbędne były drobne korekty aby poprawić stateczność w czasie loty z jednym pracującym silnikiem. Zmodyfikowano poprzez ucięcie lewej końcówki statecznik wysokości aby zniwelować zjawisko tzw. "buffettingu". Dokonano zmian w kształcie kabiny. Jednak można powiedzieć, że zmiany były niewielkie i samolot w wersji produkcyjnej była bardzo zbliżony do pierwotnego projektu. DH-104 był napędzany dwoma silnikami i posiadał całkowicie metalową konstrukcją z płóciennym pokryciem powierzchni sterujących. Produkowano 20 modeli różniących się głównie zamontowanymi silnikami. Jego głównym odbiorcą było lotnictwo wojskowe różnych krajów, głównie Wspólnoty Brytyjskiej, ale powstało także sporo wersji cywilnych. Jedna z nich, zbudowana w USA, wyposażona w dwa silniki turbośmigłowe o mocy 451 KW każdy, mogła zabrać na pokład 18 pasażerów. Samolot w zamyśle przewidziany był jako lekki transportowiec dla wojska. Jako maszyna cywilna pełnił rolę środka transportu dla biznesmenów, VIP-ów lub jako dyspozycyjny. Ogółem do roku 1967 wyprodukowano 544 egzemplarze. Część z nich zachowała się i po restauracji lata do dzisiaj. Ceny wahają się w granicach kilkuset tysięcy EURO. Najbliżej jeden z egzemplarzy można kupić w Niemczech za 150.000 EURO.
Instalacja Ze strony www.avsim.com ściagąmy plik o nazwie dh104v2.zip (koniecznie v2 bo wersja 1 miała kilka błędów) i rozpakowujemy bezpośrednio do głównego katalogu FSa. W folderze Aircraft pojawi się katalog de Havilland DH104 zawierający wszystkie pliki wraz z dosyć ubogą dokumentacją. Jeden plik instalowany jest do Katalogu Effects. Po instalacji mamy do wyboru 6 modeli i 10 malowań
Grafika Samolot jest bezpłatny więc nie spodziewajmy się jakiś fajerwerków graficznych. Niemniej jednak trzeba powiedzieć, że grafika jest na bardzo przyzwoitym poziomie i co bardzo istotne niezmiernie przyjazna dla klatkowania. Poszczególne modele różnią się głównie wyglądem osłony kabiny, której kształt zmieniał się z biegiem lat. Pierwsze posiadały bardzo charakterystyczną "ostrogę" (pylon) wykonaną z twardego, przezroczystego tworzywa, do której mocowana była antena. Nie zachwycają także dołączone malowania. Moim zdaniem samolot najlepiej prezentuje się w barwach lotnictwa Nowej Zelandii. Natomiast na "avsimie" można znaleźć kilkanaście plików z dodatkowymi teksturami. Więc myślę, że chyba każdy powinien znaleźć coś dla siebie.
Panel Tutaj naprawdę trzeba pochwalić autorów. Pomimo, że otrzymujemy wyłącznie panel 2D jest on zrobiony bardzo profesjonalnie i niezwykle wiernie.
Uwaga: radar pogodowy i GPS na screenach są zainstalowane dodatkowo i nie ma ich w oryginalnym pakiecie. Do tego mamy dodatkowe subpanele wybierane z bardzo ładnie wykonanego menu.
Przyrządy i wskaźniki są bardzo wyraźne i czytelne a co do ich płynność działania nie można mieć żadnych uwag. Widać, że projektanci dopracowali wszystko w każdym szczególe. Drobne uwagi można mieć do faktu, że niektóre przełączniki są tzw. "dummy" czyli czy są włączone czy nie to i tak nic się nie zmienia i nie dzieje. No ale pamiętajmy, że jest to w końcu produkt "freewarowy".
Dźwięk Mnie osobiście dźwięk silników bardzo się podoba. Szczególnie w czasie lotu w kabinie robi się atmosfera niezmiernie realistyczna. Jak lata? Tradycyjne "Jak lata?" zastępuję w tym przypadku pytaniem "Jak latać?" Samolocik tak mnie zachwycił, że postarałem się "rozgryźć" go dogłębnie i zdobytą wiedzą oraz doświadczeniem postaram się w dalszej części ze wszystkimi podzielić. Najlepiej będzie to zrobić opisując krok po krok wykonanie lotu DH104. Poniżej przedstawię więc szczegółowy opis lotu na trasie z wyspy Jersey - EGJJ do lotniska Saint Jacques w Rennes - LFRN we Francji. Trasa jest dosyć krótka bo liczy około 100 NM ale zawiera SID przy odlocie z Jersey i podejście proceduralne do lotniska docelowego więc powinna być ciekawa. Zacząć proponuję od skonfigurowania samolotu w opcji tzw. "Cold and Dark". Ustawmy się w EGJJ na stanowisku nr 4. Następnie klikając na ramie z lewej strony pod przednią szybą w "Panel Menu" (lub SHIFT+7) wyświetlmy tzw. "Panel Reference". Wybierzmy "Switch Panel" i wyłączmy "Generators" 1 i 2, przestawmy "Inverter" w pozycję "OFF" a suwak w górnej części ustawmy na "Ground". Zamknijmy "Switch Panel" i wyświetlmy "Starter Panel" , na którym cztery przełączniki "Magneto" ustawmy w pozycji do dołu. Teraz wywołajmy na ekran "Pedestal" i zamknijmy dopływ paliwa z obu zbiorników - dwie skrajne małe gałki w dolnej części na pozycje "OFF". Przestawmy przepustnice, skok śmigieł, mieszankę w położenie "do siebie". Po prawej stronie mamy dwa małe lewarki podgrzewania karburatora, ustawmy je do góry czyli na "OFF". Sprawdźmy jeszcze czy autopilot jest wyłączony. Wyświetlmy "Gyropilot" i upewnijmy się, że przełącznik z lewej strony "Master" jest do góry na pozycji "OFF". Włączmy hamulce parkingowe i otwórzmy drzwi (SHIFT+E). Teraz zapiszmy do FSa nasze ustawienia i pozycję. Na przyszłość będzie jak znalazł. Czas aby zrobić tzw. "briefing" czyli przygotujemy się do lotu. Zaczniemy od dokładnego zapoznania się z trasą. Jeżeli mamy dobry zwyczaj wypełniania na tę okoliczność jakiegoś standardowego formularza to zróbmy to. Nasza trasa : EGJJ (start z pasa 27 - kurs pasa 268°) następnie SID DIN 1A, potem dolną drogą R14 i podejście proceduralne w oparciu o VOR REN do pasa 28 (kurs pasa 284°) do LFRN. Po zaopatrzeniu się w niezbędne mapy dokonajmy szczegółowej analizy i układamy plan naszego lotu. Po starcie i wejściu na 500 ft możemy zakręcić w lewo i przechwytywać radial 357° od VOR DIN 114.30. Zwrócimy uwagę, że punkt w odległości 13NM od VOR JSY 112.20 powinniśmy przekroczyć na wysokości 500 ft chyba, że otrzymamy inne instrukcje od ATC. Po wykonaniu SIDa, który kończy się nad VOR DIN przechwytujemy radial 162° (droga R14) do VOR REN i lecimy nim aż do tego punktu. Nad VOR REN przechwytujemy wychodzący radial 104° i lecimy nim na odległość 8.8 NM od VOIR REN gdzie skręcamy w lewo na kurs 059°. W odległości 12 NM od VOR REN zawracamy w prawo o 180° na kurs 239° i przechwytujemy lockalizer do pasa 28 czyli radial 284°. Potem wykonujemy podejście ILS zgodnie z mapką. Przeczytajmy to kilka razy, zróbmy notatki i starajmy się zapamiętać jak najwięcej. Lot wykonamy na wysokości 9000 ft czyli FL 090 z prędkością przelotową 150 KIAS. Zapiszmy sobie TA dla EGJJ, które wynosi 3000 ft i odpowiednio dla LFRN - 5000 ft. Zanotujmy niezbędne częstotliwości ATC, wszystkich VORów i ILS w Rennes. Zaplanujmy nasze lotnisko zapasowe np. Nantes - LFRS, zgromadźmy jego mapki, przestudiujmy procedury GA (go around) i już możemy przystąpić do planowania niezbędnej ilości paliwa. Tutaj aby nie powtarzać się odsyłam do działu Porady - http://www.lisonek.com/paliwo.htm . Jeżeli ktoś ma swoje sposoby na wyliczanie paliwa to oczywiście może je zastsosować. DH-104 według moich wyliczeń na wysokości 9000 ft przy bezwietrznej pogodzie spala 160 lbs na godzinę. Gdy już uporaliśmy się z robotą papierkową możemy wreszcie rozpocząć nasz lot. Tym bardziej, że nasz "Gołąb" czeka gotowy na płycie. Zaczynamy od uruchomienia silników i przygotowania samolotu do lotu. Wchodzimy w widok panelu głównego, otwieramy następujące subpanele: SWITCH PANEL, STARTER PANEL i PEDESTAL i wykonujemy jak poniżej:
PRZEPUSTNICA - IDLE - PEDESTAL/JOYSTICK MIESZANKA - FULL RICH - PEDESTAL JOYSTICK NASTAW SKOKU ŚMIGŁA - HIGH RPM - PEDESTAL JOYSTICK SUWAK FLIGHT/GROUND - FLIGHT - SWITCH PANEL (U GÓRY) INVERTER - ON/DO GÓRY - SWITCH PANEL (U DOŁU Z PRAWEJ STRONY) BEACON A/C LIGHT - ON/DO GÓRY - SWIYCH PANEL (PIERWSZY Z LEWJ W NIŻSZYM RZĘDZIE) COWL FLAPS - OPEN - PEDESTAL (W DOLNEJ CZĘŚCI) TRANSPONDER - STANDBY - SQUAWKBOX JEŻELI LECIMY ONLINE
FUEL TANK SELECTOR - ALL - PEDESTAL FUEL PUMP - ON - SWITCH PANEL (TRZECI Z PRAWEJ W WYŻSZYM RZĘDZIE) MAGNETO 1 i 2 - ON/DO GÓRY - STARTER PANEL (DWA PRZEŁĄCZNIKI OD PRAWEJ) PRIMING SWITCH - W PRAWO - STARTER PANEL ENGINE START SWITCH - WCISNĄĆ - STARTER PANEL (PRAWY CZERWONY PRZYCISK) GENERATOR 2 - ON/DO GÓRY - SWITCH PANEL
Jako pierwszy uruchamiamy prawy (STBD) silnik.
Teraz sprawdzamy ciśnienie oleju i paliwa (Oil Pressure, Fuel Pressure), które powinny wynosić odpowiednio 40 psi min i 25-29 psi. Czynności z tabelki powtarzamy dla lewego (PORT) silnika. Po uruchomieniu obu silników przełącznik PRIMING SWITCH ustawiamy w pozycji neutralnej czyli na środku. Przed rozpoczęciem kołowania wykonujemy:
NAV LIGHTS - ON/DO GÓRY - SWITCH PANEL TAXI LIGHTS - ON/DO GÓRY - SWITCH PANEL HEADING INDICATOR - KURS PASA - PANEL GŁÓWNY ALTIMETER - QNH - PANEL GŁÓWNY (KLAWISZ “B”) AUTOPILOT  - OFF - GYROPILOT KLAPY - 20° - PANEL GŁÓWNY CARBURATOR AIR FILTER - ON/DO DOŁU - PEDESTAL (NA DOLE ŚRODKOWA GAŁECZKA) PITOT HEAT - ON/DO GÓRY - SWITCH PANEL
Zanim rozpoczniemy kołowanie ustawiamy częstotliwości radia. Komunikacyjne w zależności na jakiej pozycji jest ATC. Jeżeli nie ma to UNICOM 122.80. Nawigacyjne NAV 1 do VOR JSY 112.20 . NAV 2 jest "dummy" i nie działa. Nie ma też możliwości ustawienie następnej częstotliwości "na zapas". Jeszcze tylko ustawmy trymer wysokości w środkowym położeniu. Możemy to zrobić dużym kołem z lewej strony PEDESTAL albo w panelu AUTOPILOTA. W zależności od temperatury włączamy odladzanie (DE-ICE), podgrzewanie karburatora i możemy ruszać do pasa. Kołowanie nie powinno stwarzać najmniejszych problemów. Widok z kabiny nawet przy panelu 2D jest bardzo dobry a samolot bardzo dobrze reaguje na zmiany położenia przepustnicy i steru kierunku. Przed wjazdem na pas włączamy LANDING LIGHTS (duży przełącznik na SWITCH PANEL). Po wjeździe na pas i uzyskaniu zgody na start włączamy hamulce i płynnie otwieramy przepustnicę do wartości 7.5 na wskaźnikach BOOST. Obroty śmigieł ustawiamy na 3 - wskaźniki RPM. Wychylamy wolant do przodu aby docisnąć przednie kółko podwozia a następnie zwalniamy hamulce.
Powyżej konfiguracja tuż przed startem.
Samolot rusza jakby ociężale i rozpędza się dosyć wolno. Przy prędkości 75 KIAS ściągamy wolant do siebie i rozpoczynamy wznoszenie pod kątem 8-10°. Powyżej 85 KIAS wciągamy podwozie a następnie klapy. Trymujemy samolot i zmniejszamy otwarcie przepustnicy do 4 - 4.5 tak aby prędkość pozioma wynosiła 100 KIAS. Po wejściu na 500 - 700 ft zmieniamy parametry lotu na: PRZEPUSTNICA - 4.0 OBROTY ŚMIGIEŁ - 6.0 PRĘDKOŚC WZNOSZENIA - 700 fpm PRĘDKOŚĆ POZIOMA - 130 KIAS LANDING LIGHTS - OFF Teraz też możemy włączyć autopilota. Ponieważ obsługa autopilota dalece odbiega od stosowanej we współczesnych samolotach omówię ją bardziej szczegółowo.
Legenda: 1. Główny włącznik autopilota 2. Trymer wysokości 3. Włącznik utrzymywania wysokości lotu 4. Trymer zmiany kierunku lotu 5. Włącznik utrzymywania kursu (kierunku lotu) 6. Włącznik NAV 7. Włącznik APP ( przechwytywanie glideslope działa) 8. Ostrzegawczy sygnalizator o wyłączonym autopilocie Jak widzimy brak jest opcji numerycznego ustawienia parametru prędkości pionowej - robimy to przy pomocy trymera wysokości "2". Wartość odczytujemy na wariometrze w panelu głównym. Nie ma także funkcji BC (backcourse) i trzeba stosować NAV - "6". No i brak oczywiście nastawu utrzymywania zadanej prędkości poziomej. Musimy to robić manualnie. Wracamy do naszego lotu. Po wejściu na co najmniej 500 ft skręcamy w lewo aby przechwycić radial 357° z VOR DIN a tym samym rozpocząć SID DIN 1A. Zakręt możemy wykonać manualnie lub przy pomocy autopilota. Przestawmy w AP przełącznik "4" na pierwszą podziałkę po lewej (trzy kliknięcia). Samolot pochyli się, tak jakbyśmy wychylili lotki, i będzie zmieniać kierunek lotu. Zmieńmy częstotliwość NAV1 na 114.30 (VOR DIN). Lewym pokrętłem (COURSE) HSI ustawmy kurs 177° (mamy przechwycić radial 357° "od" więc radial "do" to będzie właśnie 177°). Teraz przy pomocy trymera ( "2" w autopilocie) ustawmy właściwie wznoszenie na 700 fpm i skorygujmy prędkość poziomą na 130 KIAS. Obserwujemy wskaźnik HSI i przechwytujemy zadany radial a następnie włączamy opcję NAV w AP - "6". Skupmy się teraz na wysokości naszego lotu. W TA przestawiamy ciśnienie na standardowe 1013. Zbliżając się do wysokości 9000 ft sukcesywnie zmniejszamy trymerem "2" wznoszenie a po wyrównaniu na tej wysokości włączamy ALT LOCK w AP - "3". Zmieniamy skok śmigieł na 3.0 a otwarcie przepustnic na 4.5. Prędkość pozioma powinna wzrosnąć do 150 KIAS. Wyłączamy pompy paliwowe i zamykamy żaluzje silników (COWL FLAPS). Jeżeli wszystko zrobiliśmy poprawnie to możemy teraz popodziwiać widoki.
Wznoszenie tuż po starcie.
Opuszczamy Jersey
Dolatując do VOR DIN w odległości około 2 NM po ustawieniu prawym pokrętłem (HEADING) HSI aktualnego kursu (czerwony wskaźnik) wyłączamy NAV i aktywujemy w AP HDG LOCK - "5". Zmieniamy częstotliwość NAV1 na 109.25 VOR REN a lewym pokrętłem HSI ustawiamy radial 162°. Zmieniamy kurs na 162° i "dokręcamy" w lewo lub w prawo aby dokładnie przechwycić radial 162°. Następnie znowu włączamy NAV w AP - "6", korekta prędkości i możemy planować rozpoczęcie zniżania. Z mapy podejścia wynika, że nad VOR REN powinniśmy osiągnąć 2000 ft. W trakcie zniżania winniśmy utrzymywać poniższe parametry: OBROTY ŚMIGIEŁ - 2.0 PRĘDKOŚC ZNIŻANIA - 700 fpm PRĘDKOŚĆ POZIOMA - 135 KIAS Z wyliczenia wynika, że zniżanie musimy rozpocząć w odległości 22.5 NM od VOR REN. W trakcie zniżania pamiętajmy o przestawieniu ciśnienia w TA. W odległości około 2 NM od VOR REN ustawiamy kurs (prawe pokrętło HSI) na 104°, wyłączamy NAV w AP, włączamy HDG LOCK w AP, ustawiamy radial (lewe pokrętło HSI) na 104° i przechwytujemy go. Zmniejszamy prędkość do 130 KIAS. Lecimy nim na odległość 8.8 NM od VOR REN. W tym punkcie skręcamy w lewo i zmieniamy kurs na 059°. Kursem tym lecimy na odległość 12 NM od VOR REN. Tutaj wykonujemy nawrót w prawo na kurs 239° i zmniejszamy prędkość do 120 KIAS. Zmieniamy częstotliwość NAV1 na 110.10 (ILS pasa 28) a na HSI ustawiamy radial 284° (kurs pasa). Przechwytujemy ręcznie radial 284° i włączamy APP w AP. Ustawiamy mieszankę na "FULL RICH". Redukujemy prędkość do 100 KIAS. Włączamy pompy paliwowe. Tuz przed przechwyceniem glideslope wysuwamy podwozie, klapy na 20°, włączamy światła lądowania. Utrzymujemy prędkość 90 KIAS. Na wysokości 700 ft wysuwamy klapy na 60° i wyłączamy autopilota. Utrzymujemy prędkość 80 KIAS. Końcówkę podejścia wykonujemy manualnie. Przyziemniamy z prędkością 75 KIAS na główne podwozie. Opuszczamy przednie kółko i hamowanie możemy rozpocząć przy 55 KIAS. Samolot nie ma spoilerów ani funkcji odwrócenia ciągu ale wytraca prędkość dosyć szybko więc nie powinno być problemów nawet na krótkich pasach.
Po zjechaniu z pasa :
KLAPY - SCHOWANE - PANEL GŁÓNY TAXI LIGHTS - ON - SWITCH PANEL LANDING LIGHTS - OFF - SWITCH PANEL DE-ICE - OFF - PANEL GŁÓWNY FUEL PUMPS - OFF - SWITCH PANEL COWL FLAPS - OPEN - PEDESTAL TRYMER - NEUTRUM - PEDESTAL/AP TRANSPONDER - STANDBY - SQUAWKBOX
Po dokołowaniu na miejsce postojowe:
PARKING BRAKES - ON - CTRL+"." PRZEPUSTNICA - IDLE - PEDESTAL/JOYSTICK MIESZANKA - CUTOFF - PEDESTAL/JOYSTICK ŚWIATŁA - OFF - SWITCH PANEL FUEL TANK SELECTORS - OFF - PEDESTAL PITOT HEAT - OFF - SWITCH PANEL MAGNETOS  - OFF - STARTER PANEL INVERTER - OFF - SWITCH PANEL SUWAK GROUND/FLIGHT - GROUND - SWITCH PANEL
I tak zakończyliśmy szczęśliwie nasz lot DH-104. Autor: Stanisław "Stanel" Lisonek Kopiowanie i publikowanie wyłącznie za zgodą autora.